دکتر شهرام وثوقی (مسئول هسته تحقیقاتی ارگونومی مرکز تحقیقات بهداشت کار)
دانشیار گروه مهندسی بهداشت حرفه ای دانشگاه علوم پزشکی ایران
عضو هیأت مدیره انجمن علمی ارگونومی و مهندسی عوامل انسانی ایران
sh_vosoughi@yahoo.com
مقدمه و معرفی هسته :
همزمان با شروع پديده صنعتي شدن در دنياي امروز، روش زندگي انسانها تغييرات اساسي پيدا كرد. زندگي انسان ماشيني شد و شهر نشيني بعنوان يك پديده كه مشكلات متفاوتي را در سلامت جامعه ايجاد كرد معرفي گرديد. در اين دوران محيطهاي كاري جديدي با پيدايش صنايع مختلف بوجود آمدند، كه سلامت انسانها را به نوعي در خطر انداختند. با رشد پديده صنعتي شدن ، الگوي بيماريهايي كه سلامت انسانها را تهديد ميكرد، تغيير يافت. بطوريكه از اواسط قرن بيستم ، شاهد كاهش بيماريهاي عفوني و افزايش بيماريها و وقايع مرتبط با زندگي ، مثل حوادث و بيماريهاي قلبي و عروقي و بيماريهاي اسكلتي عضلاني مي باشيم. پديدة ديگري كه در دنياي صنعتي سلامت انسان را تهديد مي كند و روزبروز با آن بيشتر روبرو مي شويم، مسئلهاي بنام بيماريهاي شغلي مي باشد ، حدود قرن هيجده ميلادي دكتر رامازيني پدر طب كار ، به تاثير شغل به سلامت اشاره كرده است. بيماريهاي شغلي مجموعه اي از بيماريها مي باشند كه يا صرفا بعلت عوامل موجود در محيط كار ايجاد مي شوند و يا بعلت عوامل كاري تشديد مي شوند .
بيماريهاي ناشي از كار ، گروه بسيار زيادي از بيماريها را شامل مي شود كه سردسته آنها بيماريهاي اسكلتي عضلاني مي باشند. بيماريهاي اسكلتي عضلاني مهمترين عامل روزهاي از دست رفته كاري و عدم كارايي و هزينه هاي پزشكي در محيط كار مي باشند. افزايش شيوع بيماريهاي اسكلتي – عضلاني در محيط هاي كاري ، ارتباط مستقيم با علل ارگونوميك محيط كار دارند، بطوريكه عواملي همچون حركات تكرار شونده، وضعيت هاي نامطلوب بدني با حمل و نقل بار يا ساير عوامل ارگونوميك باعث افزايش شيوع اين بيماريها مي شوند.
بررسي هاي ارگونوميك محيط كار و برنامه هاي ارگونوميك كمك موثري مي كند تا بتوان اين بيماريها و علل آنها را در محيط كار شناسايي نمود تا آنها را تحت كنترل قرار داد. از مهمترین مشخصههای یک جامعه سالم آن است که سلامت جسمی و روانی مردم را به همان اندازه مورد توجه قرار دهد که تولید و بهرهوری کار را مورد نظر دارد. با مناسب کردن طراحی محیط کار و زندگی براساس استانداردهای ارگونومی بسیاری از هزینههایی که بر دولت در راستای درمان، نیروی انسانی متخصص، از کار افتادگی و بازنشستگی پیش از موعد و غیره تحمیل می شود، کاهش مییابد. ارگونومی هزینه، انرژی و سلامتی را ارتقا میدهد و در نهایت بهرهوری را افزایش میدهد. کاهش هزینههای دولت را باید در گرو رعایت و توسعه علم ارگونومی در جامعه دانست .
حیطه های فعالیت هسته تحقیقاتی ارگونومی :
طراحی ابزار، تجهیزات و ایستگاههای کاری به منظور پیشگیری از ابتلا به اختلالات اسکلتی - عضلانی
طراحي تجهیزات و فضاي كار و زندگي براي عموم مردم جامعه
ترويجفرهنگارگونوميوحساسكردنجامعهبهاينموضوع
طراحی شرایط فیزیکی محیط های کار بمنظور فراهم نمودن شرایط ارگونومیک برای شاغلین
طراحی شغل از نظر ملاحظات ارگونومیکی
ایده پردازی، نوآوری وطراحی محصولات ارگونومیکی
آموزش و پژوهش در زمینه های ارگونومی
هدف کلان هسته ارگونومی :
حفظ و تامین سطح سلامتي شاغلین و افراد جامعه از طریق کاربرد اصول و دانش ارگونومی در پيشگيري از اختلالات اسكلتي – عضلاني در جهت تحقق منويات مقام معظم رهبري در زمينه دستيابي به اهداف برنامه چشم انداز 5 ساله ششم و نقشه جامع علمي كشور .
اهداف اختصاصی هسته ارگونومی:
ارتقاءسطحآگاهيجامعه،شاغلین ،کارگرانوكارفرمايان و سایر گروههای هدف درزمينهارگونومي
انجام پژوهش های بنیادی و کاربردی ارگونومی در صنایع و حرفه های مختلف
ارزیابی ریسک فاکتورهای ارگونومی در محیط های کاری و جامعه
بهسازی و اصلاحات ارگونومیکی در مشاغل دارای ریسک فاکتورهای ارگونومیکی در محیط های شغلی .
فعالیتهای هسته ارگونومی :
استفاده بهینه از امکانات جهت توسعه و بکارگیری دانش بشری در زمینه علم ارگونومی و انجام پژوهشهای بنیادی و کاربردی ارگونومی
تعیین اولویت های تحقیقاتی ارگونومی در بخش های صنعت ، معدن، کشاورزی و ادارات و .....
ایجاد انگیزه، ترغیب، تشویق، جلب مشارکت در بکارگیری محققین اعم از اساتید، دانشجویان و فارغ التحصیلان ارگونومی و بهداشت حرفه ای و سایر رشته های مرتبط جهت انجام تحقیقات مربوطه
جلب حمايت همه جانبه بخش صنعت و ديگر نهادهاي دولتي وغير دولتی به منظور ارتقاء سطح همکاری و تلاش در حل مشکلات ارگونومی محیط کار آنها
ایجاد زمینه و بستر همکاری علمی با سایر مراکز تحقیقاتی و آموزشی کشور و حتی سایر کشورها و سازمانهای بینالمللی با رعایت قوانین و مقررات دولت جمهوری اسلامی ایران
ارائه خدمات و مشاوره تخصصی پژوهشی در زمینه ارگونومی به مراکز صنعتی و خدماتی اعم از صنایع بزرگ و کوچک، معادن، کشاورزی و ادارات و ....
برگزاری کارگاه های روش تحقیق در زمینه ارگونومی محیط کار
تهیه و تولید مواد آموزشی در زمینه ارگونومی متناسب با سطح علمی مخاطبین
مشارکت و برگزاری کنفرانس و همایش های تخصصی در زمینه ارگونومی
تدوينبرنامههايآموزشيو تهیه پکیج های آموزشی برای گروههای هدف دانشجویان ، دانش آموختگان بهداشت حرفه ای و ایمنی ، شاغلین ، کارفرمایان و عموم مردم بطور جداگانه
رفع نواقص ارگونومیکی محیط کار و بهسازی ایستگاههای کار با شیوه های کم هزینه و بعضاً بدون هزینه،
ارائه مشاوره به مدیران و كارفرمايان صنایع
توسعه استانداردها، راهنماها و مقررات ارگونومیکی و بکارگیری پتانسیل رسانه های ملی جهت ایجاد حساسیت در سطح جامعه
عناوین تحقیقاتی :
طراحی و ساخت ارگو ماف (Ergo Muff ) با رویکرد ارگونومیکو افزایش کارایی گوشی
طراحی و ساخت دستگاه تامین هوای پاک فردی ارگونومیک، مطابق با ابعاد آنتروپومتریکی سر پرسنل کادر درمان